Barszcz Sosnowskiego w mieście – prawda czy fałsz
„Barszcz Sosnowskiego to problem terenów poPGRowskich”, „rośnie tylko na terenach wiejskich, tam, gdzie go kiedyś uprawiali”, „to problem południa Polski, terenów górzystych, rośnie wzdłuż potoków” – to najczęściej słyszane teorie na temat rozmieszczenia kaukaskich barszczy w Polsce. Jak jest na prawdę z inwazją tych gatunków?
Nie ma roku, żeby w szeroko udostępnianych „barszczowych” artykułach, postach, czy „niusach” nie pojawiły się wzmianki tego typu. A kiedy już okaże się, że kaukaskie barszcze zostaną namierzone w którymś z miast, podnosi się wrzawa i alarmom nie ma końca. Dlaczego tak się dzieje?
Wydaje się, że owe „rewelacje” o tym, jak bardzo inwazja barszczy jest problemem pozamiejskim najczęściej wynikają z powielania informacji sprzed lat. Kiedyś barszcze pojawiały się głównie w bliskiej odległości od miejsc ich uprawy, ale trzeba mieć na uwadze, że ta została zaniechana blisko 40 lat temu – mówi Piotr Rogowski, który w Zespole Barszcz.edu.pl zajmuje się badaniami terenowymi.
W ilu jest miastach?
Z analizy mapy rozmieszczenia kaukaskich barszczy w Polsce wynika, że gatunki te są lub jeszcze do niedawna były obecne w każdym z miast o gęstości zaludnienia >200 tys. mieszkańców. Oznacza to, że kaukaskie barszcze można spotkać w wielu aglomeracjach. Na mapie znajdują się Warszawa, Kraków, Katowice, Poznań, Łódź, Trójmiasto, Olsztyn, Szczecin, Wrocław, Rzeszów, Białystok i setki mniejszych miast. Dane te są właśnie teraz weryfikowane.
Skąd barszcz w miastach?
Odpowiedzi jest przynajmniej kilka. Przede wszystkim pamiętajmy, że barszcz Sosnowskiego i barszcz olbrzymi (Mantegazziego) to w Polsce inwazyjne gatunki obce, czyli takie, które dzięki szeregom przystosowań rozmnażają i rozprzestrzeniają się na dużą skalę, wypierając przy tym rodzimą florę. Ich pojawienie się w nowym miejscu może być skutkiem działania sił natury (wiatr, woda) lub ludzi – na oponach, karoserii aut, czy pociągów, na obuwiu/ubraniu (wzdłuż szlaków komunikacyjnych). 
Zdarza się też, że nasiona są transportowane z masami ziemi np. na potrzebę budowy domu czy drogi. Niestety czasem są one „dostarczane” w nowe miejsca także za sprawą suchych bukietów, do których niektórzy zbierają barszczowe kwiatostany. Choć są one imponujące, trzeba pamiętać, że nawet suche części roślin (a zwłaszcza nasiona) mogą powodować tzw. oparzenia!
Jest jednak jeszcze kilka innych możliwości, za sprawą których barszcz Sosnowskiego pojawia się w aglomeracjach.
W niektórych miastach barszcze były uprawiane jako rośliny ozdobne (jak np. w warszawskim Muzeum Łazienki Królewskie), eksponaty okazowe w ogrodach botanicznych, albo w ramach doświadczeń w instytutach badawczych. Nie można wykluczyć, że wciąż rosną w miejscach, gdzie kiedyś je posadzono, albo uciekły z takiej uprawy. Inną przyczyną pojawiania się barszczy w przestrzeni miejskiej jest fakt rozrastania się miast. Te wchłaniają tereny wiejskie, na których kiedyś barszcze były uprawiane i razem z „kawałkiem natury” wykradanym wsiom w pakiecie dostajemy też to, co w nich rośnie – mówi Izabela Sachajdakiewicz, która koordynuje prace związane z mapą online.
Jak się z nim tam walczy?
Ponieważ w Polsce nie ma póki co ogólnego systemu monitoringu kaukaskich barszczy, który zbierałby informacje m.in. o stosowanych metodach jego zwalczania, czy ich skuteczności, wnioski na ten temat można wysnuwać niemal wyłącznie na podstawie ogólnodostępnych informacji umieszczanych przez poszczególne miasta w przestrzeni internetowej. Co z nich wynika?
W większości analizowanych przypadków barszcze zwalcza się środkami chemicznymi, głównie za pomocą oprysków. Wniosek z tego, że zlecającym zabiegi nie robi większej różnicy fakt, że działania są prowadzone na terenach miejskich, a nie rolniczych. Czy biorą oni pod uwagę zalecenia wynikające ze zintegrowanej ochrony roślin, w myśl których przed zastosowaniem tzw. chemicznej ochrony roślin należy wykorzystać wszelkie inne dostępne działania i metody?
Trudno powiedzieć. Nie znamy motywacji, jaką kierują się urzędnicy zlecający zwalczanie barszczy. Zakładamy oczywiście, że chcą rozwiązać problem i pozbyć się roślin, ale nie wiemy, na ile osoby decyzyjne mają wiedzę o innych możliwych opcjach niszczenia barszczu Sosnowskiego czy Mantegazziego takich jak np. zwalczanie mechaniczne, czy iniekcje. Możemy tylko domyślać się, że głównym kryterium, które w ogromnej mierze przeważa w kwestii doboru metody zwalczania jest cena zabiegu. Tak długo, jak ten wskaźnik będzie najważniejszy, nie mamy co liczyć na rozwiązania sprzyjające środowisku naturalnemu – dodaje Sachajdakiewicz.
Trwa właśnie kolejna edycja Ogólnopolskiego Spisu Barszczu Sosnowskiego i Barszczu Olbrzymiego 2020, adresowana do instytucji związanych z zarządzaniem terenami objętymi inwazją kaukaskich barszczy. Ma ona na celu zaktualizowanie informacji zawartych na mapie online i zebranie dodatkowych danych dotyczących właśnie zwalczania.
W trakcie jej trwania jako Zespół barszcz.edu.pl kontaktujemy się m.in. z samorządami, które w ciągu ostatnich lat przeprowadzały zabiegi zwalczania kaukaskich barszczy. Mamy nadzieję, że dostarczą nam one także szerszych danych o tym gdzie, jakimi metodami, za jaką cenę i z jaką skutecznością w różnych częściach Polski walczy się z inwazją – tłumaczy Rogowski.
Barszcz Sosnowskiego – najnowsze wieści vol. 3
Barszcz Sosnowskiego – sprawdź najnowsze informacje
Jesteście gotowi na nowe informacje o kaukaskich barszczach? Przedstawiamy następną dawkę komunikatów. Sprawdźcie, kto i co pisał na temat barszczu Sosnowskiego i barszczu Mantegazziego (olbrzymiego).
Jeśli wiesz, gdzie rosną kaukaskie barszcze, zgłoś to miejsce przez specjalny formularz.
Z cyklu: lokalizacje – 25 nowych doniesień o kaukaskich barszczach
Z kolejnych internetowych newsów wynika, że kaukaskie barszcze pojawiły się w następujących miejscach.
- Abramów: Są w Polsce takie miejsca, gdzie barszcz Sosnowskiego zawładnął całymi polami. Jednym z nich jest teren i okolice dawnego PGR-u Abramów koło Zawadki Rymanowskiej (woj. podkarpackie). Tam ludzie nauczyli się żyć obok niebezpiecznego „intruza” (źródło).
- Białogoard: Barszcz Sosnowskiego bywa często spotykany w okolicach Białogardu oraz przy drodze krajowej nr 11 między Koszalinem a Kołobrzegiem. Rośnie też przy drogach gminnych (źródło).
- Chorkówka (gmina): Na terenie Gminy Chorkówka barszcz Sosnowskiego występuje najczęściej wzdłuż rzeki Jasiołki, największe skupiska znajdują się w miejscowościach Machnówka i Szczepańcowa. Pojedyncze sztuki tej rośliny zostały zlokalizowane także w miejscowości Zręcin. Akcja usuwania rośliny została przeprowadzona przez specjalistyczną firmę świadczącą usługi w tym zakresie. Rośliny zostały usunięte mechanicznie i wywiezione poza teren gminy, zastosowano również preparaty chemiczne do walki z barszczem Sosnowskiego (źródło).
- Czermin (gmina): Na trasie Łęg – Żegocin, tuż przy samej drodze, znaleziono niedawno rosnący Barszcz Sosnowskiego. Roślina została szybko wycięta, ale władze apelują mimo wszystko do mieszkańców o ostrożność (źródło).
- Dobrcz (gmina): Urząd Gminy w Dobrczu w miesiącu lipcu zaczął zwalczać je chemicznie. Na terenie gminy Dobrcz, opryski zostały zrobione Kusowie i Siennie. Zwalczanie chemiczne tej rośliny będzie cykliczne, powtarzane co 6 tyg. (sic! – przyp. red) w miesiącach od lipca do października 2017 r. (źródło).
- Działdowo i okolice: Barszcz Sosnowskiego spotkać można przy moście w Malinowie, przy ścieżkach leśnych w lasach pomiędzy Myślętami i Turzą Wielką, nieopodal Wilamowa – na granicy z gminą Kozłowo oraz w pobliżu miejscowości Bursz i Zakrzewo – informuje komendant Straży Gminnej Katarzyna Trąbińska (źródło).
- Gorzów Wielkopolski: Jeszcze przed wakacjami, wyłoniona w konkursie firma zaczęła usuwać barszcz z miejskich gruntów. Usunięto wszystkie kwiatostany. Aktualnie prowadzone są opryski, które na dużych skupiskach będą powtórzone w połowie sierpnia (sic! – przyp. red). Barszcz rósł przy Myśliborskiej, przy giełdzie, a także na Zawarciu przy ul. Zielonej (źródło). Roślinę spotkać można m.in. na ulicy Niepodległości (źródło).
- Gryfice: – Środki przeznaczone na walkę z barszczem Sosnowskiego to 6,480 złotych brutto. Z tego 75 procent, to dofinansowanie, jakie otrzymaliśmy z WFOŚiGW w Szczecinie. Zgodnie z zawartą umową, w tym sezonie, akcja zwalczania rośliny ma zostać przeprowadzona w trzech etapach. Pierwszy etap planowany jest jeszcze w tym miesiącu – informuje reporterkę SuperPortalu24 Grzegorz Drążkowiak z Urzędu Miejskiego w Gryficach. – Zwalczanie rośliny ze względu na jej różne formy rozwoju przeprowadzone zostanie metodą mieszaną tj. mechaniczną i chemiczną (źródło).
- Inowrocław: (źródło).
- Kalisz: W tym roku to, co wiadomo od lat, stało się także faktem urzędniczym. – Dzięki rozpoznaniu straży miejskiej jest informacja o ogniskach barszczu Sosnowskiego wzdłuż Piwonii – mówi Aleksander Quoos, naczelnik Wydziału Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miejskiego w Kaliszu. – Jest to niewątpliwie zagrażająca życiu i zdrowiu roślina (źródło).
- Kołobrzeg: Barszcz Sosnowskiego to problem wielu miast i gmin. Walka z tą groźną rośliną jest trudna i wymaga sporych nakładów finansowych. Nasze miasto w 2016 roku zebrało dokładną informację o występowaniu barszczu na terenach Kołobrzegu. W tym roku barszcz jest usuwany (…). Na usuwanie barszczu miasto uzyskało dofinansowanie z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, w wysokości do 75% środków kwalifikowanych – maksymalnie 74 tysiące złotych. Faktyczna kwota, którą trzeba będzie zapłacić za walkę z barszczem zostanie rozliczona po wykonaniu usługi (źródło).
- Końskie: Od jednej z mieszkanek gminy Końskie otrzymaliśmy informację o porastającym barszczu Sosnowskiego przy ulicy Południowej w Końskich (źródło).
- Mikulczyce: Jeden z mieszkańców Barszcz Sosnowskiego zauważył na terenie dawnego PGRu w Mikulczycach. Roślinę widać bardzo wyraźnie z ulicy, ma ponad dwa metry wysokości (źródło).
- Olsztyn: Na skarpie przy ośrodku, w którym mieszkają niepełnosprawni, barszcz Sosnowskiego wydaje się nie do usunięcia. Jak alarmuje słuchaczka Polskiego Radia Olsztyn, walka z tym chwastem trwa od kilku lat i nie przynosi to efektów (źródło).
- Miłków: Okazałe, 3-4 metrowe charakterystyczne rośliny widać na łące przy drodze w Miłkowie już z daleka. Duża cześć tego terenu – ponad 3 ha – należy do kobiety mieszkającej w Niemczech, która nie dba o zapanowanie nad plenną i niebezpieczną rośliną (źródło).
- Pabianice: Zgłoszenie do Straży Miejskiej napłynęło z ulicy Glebowej 27. Według zgłaszającego rośnie tutaj barszcz Sosnowskiego. To bardzo niebezpieczna roślina. Jej liście i łodygi mogą poparzyć, a ślady zostają na całe życie. – Będziemy to sprawdzać – mówi dyżurny ze Straży Miejskiej. – W zeszłym roku mieliśmy bardzo dużo takich zgłoszeń. Nie potwierdziły się (źródło).
- Podgórzyn: Barbara Szymańska od 10 lat zgłasza urzędnikom w gminie Podgórzyn kłopot z barszczem Sosnowskiego, który wdziera się na jej teren. Wciąż słyszy o podejmowanych działaniach, ale nie widzi ich skutków. – Nikt się tym nie przejmuje, a ta ekspansywna roślina zajmuje coraz większy obszar – mówi kobieta. W gminie Podgórzyn jest już kilka dużych ognisk barszczu Sosnowskiego. Z każdym rokiem są one większe (źródło).
- Przemyśl: – My nie musimy wyjeżdżać w Bieszczady, żeby zaznać dzikiej przyrody, bo mamy jej aż za wiele tuż przed naszymi oknami – ironizują mieszkańcy kamienicy nr 13 przy ulicy Rakoczego(…). Wśród krzaków rośnie niebezpieczny i groźny dla zdrowia barszcz Sosnowskiego (źródło). Przyp. red.: na zdjęciach nie dopatrzyliśmy się barszczy, ale…
- Radom i okolice: W regionie radomskim Barszcz Sosnowskiego zaobserwowano między innymi w powiecie szydłowieckim: w Łaziskach i Zaborowiu. W Radomiu zaś zdiagnozowano go między innymi na osiedlach Ustronie i Wośniki (źródło). – Udało nam się zlikwidować barszcz w dwóch miejscach. Na ulicy Wośnickiej oraz na ulicy Zielonej w Radomiu – informuje Zakład Usług Komunalnych na swojej stronie (źródło). Barszcz Sosnowskiego odkryto także w pobliżu ulicy Janiszewskiej (źródło).
- Stryszowo: Pomimo zgłoszenia do władz gminnych, nikt nie reaguje tłumacząc, że koszty usunięcia rośliny są bardzo drogie. Mieszkańcy czują się zagrożeni i obawiają się o zdrowie swoich dzieci. Barszcz Sosnowskiego znajduje się za przejazdem kolejowym koło drogi Ekocentrum – informuje Kasia ze Stryszowa (źródło).
- Szafary (gmina): Na terenie gminy Szaflary wciąż są jeszcze miejsca, w których występuje ta niebezpieczna roślina. O likwidację barszczu prosiła jedna z mieszkanek Szaflar podczas niedawnej sesji. – Od kładki do mostu w Szaflarach pełno go jest. Trzeba coś z tym zrobić. Nie wolno dopuścić do kwitnienia rośliny – mówiła. – Wykonano już zabieg na wszystkich działkach przylegających do kładki, gdzie występował barszcz Sosnowskiego – informuje Rafał Szkaradziński, wójt Szaflar. Na początku sierpnia będą kolejne opryski (sic! – przyp. red) (źródło).
- Wałbrzych: Barszcz Sosnowskiego znów pojawił się w Wałbrzychu i w powiecie wałbrzyskim. Roślina powodująca groźne poparzenia skóry została usunięta przy ul. Przywodnej oraz Noworudzkiej (źródło).
- Węgierska Górka (gmina): Dziś (tj. 11 lipca) barszcz Sosnowskiego był wycinany przy Młynówce, czyli z terenu należącego do RZGW (źródło).
- Wrocław: – To okolice ul. Zakładowej, gdzie powstają nowe osiedla mieszkaniowe. W ramach „Programu rozwoju terenów pod mieszkalnictwo” budowana jest droga, a wykonywane zadanie to „Budowa drogi kL-7, kZ-1, kZ-3 wraz z infrastrukturą techniczną w obszarze Zachodniego Śródmieścia Przemysłowego ograniczonego ul. Rychtalską, Zakładową, Trzebnicką i linią kolejową relacji Wrocław-Warszawa – etap Ib” – argumentuje słuszność budowy drogi Krzysztof Kubicki z biura prasowego Zarządu Dróg i Utrzymania Miasta. (…). Informuje również, że na działce rośnie barszcz Sosnowskiego, z którym kontakt powoduje oparzenia skóry, nawet III stopnia (źródło).
- Zabrze: Barszcz Sosnowskiego to niebezpieczna roślina, powodująca groźne oparzenia skóry. W kilku miejscach znaleźli ją w ostatnich dniach mieszkańcy Zabrza. Jeden z mieszkańców wypatrzył barszcz Sosnowskiego o wysokości ponad dwóch metrów na terenie dawnego PGR w Mikulczycach, przy ul. Lipowej. Inny – na ulicy Żnieńskiej, w centrum miasta. Jeszcze inne znaleziono na obrzeżach miasta. – Mamy sporo zgłoszeń w tej sprawie – mówi Artur Nowakowski, naczelnik Wydziału Zarządzania Kryzysowego i Ochrony Ludności Urzędu Miejskiego (źródło).
Z cyklu: barszczowe ciekawostki
- Wielka Brytania: Obrażeń z jej powodu doznało już wiele osób. Szczególnie narażone są nieświadome niczego dzieci. Ostatnią ofiarą barszczu Sosnowskiego na Wyspach był 11-letni Adam Hodgson z Renfewshire. Pomylił on go z inną rośliną. Jego matka zaapelowała do miejscowego Councilu o pozbycie się toksycznych roślin zanim krzywdę poniosą także inne dzieci (źródło)
- Żmudzki Park Narodowy: Dyrekcja Żmudzkiego Parku Narodowego postanowiła przeprowadzić eksperyment i w miejscu, gdzie rośnie barszcz Sosnowskiego i zacząć wypasać tam owce. Zwierzęta te zazwyczaj pomagają regulować ilość zieleni na łąkach – i jak się okazało zjadają także gatunki roślin groźne dla człowieka. Jak zapewnia Stanislovas Vyszniauskas, pomysłodawca doświadczenia, owcom ta roślina nie szkodzi, a dzięki temu, że ją zjadają roślina nie dojrzewa i nie rozrasta się (źródło).
Barszcz Sosnowskiego – ktokolwiek widział, ktokolwiek wie…
Jeśli możecie sprawdzić choćby jedną z powyższych informacji, koniecznie zgłoście nam swoje obserwacje przez specjalny formularz. Dzięki Wam będziemy mogli uzupełnić mapę stanowisk!
Barszcz Sosnowskiego na mapie online
Gdzie rośnie barszcz? Sprawdź na mapie online
Już jest! Interaktywna mapa kaukaskich barszczy! Teraz możecie już nie tylko na bieżąco sprawdzać, gdzie rosną te toksyczne rośliny, ale także zgłaszać je online będąc w terenie!
Po latach odbierania od Was maili, telefonów, wiadomości na Facebooku o tym, że gdzieś widzieliście barszcz Sosnowskiego, dzięki współpracy z Network Partners udało nam się stworzyć narzędzie, które nie tylko pozwoli nam szybciej reagować na Wasze zgłoszenia, ale i na bieżąco aktualizować mapę stanowisk, a tym samym jeszcze lepiej ostrzegać innych przed kontaktem z toksycznymi roślinami.
O bazach i mapach stanowisk barszcz.edu.pl
3 kroki – jak zgłosić barszcz?
Zanim pójdziecie na spacer, upewnijcie się, że wiecie, jak fotografować podejrzane rośliny. Późniejsze działanie jest banalnie proste. Specjalnie dla Was przygotowaliśmy dwie opcje zgłoszeń.
Pierwsza z nich jest przeznaczona dla miłośników pracy w terenie, którzy nie rozstają się ze smartfonami. Kiedy natkniecie się na podejrzaną roślinę, wystarczy, że
✔ włączcie geotagowanie zdjęć w swoim smartfonie,
✔ strzelcie fotkę podejrzanej roślinie,
✔ wypełnijcie prosty formularz.
Dla koneserów robienia zdjęć aparatami fotograficznymi też mamy rozwiązanie. 
Kiedy już wrócicie z terenu i zasiądziecie do komputera:
✔ sprawdźcie współrzędne miejsca, gdzie widzieliście barszcz,
✔ zgrajcie zdjęcia z aparatu,
✔ wypełnijcie prosty formularz.
Resztę zostawcie nam!
Sprawdzimy, czy faktycznie macie powody do obaw, a jeśli okaże się, że rzeczywiście spotkaliście na swojej drodze niebezpieczny barszcz, automatycznie dodamy Wasz punkt na mapę, a Wy zostaniecie o tym poinformowani mailowo. Proste? Proste! Dzięki Wam ostrzeżemy innych na czas!
Sprawdź jak odróżnić barszcz Sosnowskiego od arcydzięgla lub od barszczu zwyczajnego.
Co dalej ze zgłoszeniem?
Ciągle pytacie nas, kto ze strony państwa powinien się zająć problemem kaukaskich barszczy i gdzie dalej, poza naszym serwisem kierować zgłoszenia. Ponieważ obecnie nie istnieją procedury, które regulowałyby te kwestie na szczeblu ogólnokrajowym, w różnych częściach Polski kwestia zgłoszeń i interwencji jest rozwiązana inaczej. Czasem inicjatywę przejmują wydziały ochrony środowiska lub powiatowe centra zarządzania kryzysowego, innym razem – straż miejska lub pożarna. Dzięki systemowi zgłoszeń online teraz i my będziemy mogli sprawnie kontaktować się z odpowiednimi podmiotami, na terenie których pojawią się nowe, zgłoszone przez Was stanowiska barszczy, informować ich o zgłoszeniach i wspierać w rozsądnej walce z inwazją.
MWIOŚ o barszczu Sosnowskiego
Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Środowiska wydał specjalny komunikat w sprawie barszczu Sosnowskiego i barszczu olbrzymiego. Czytamy w nim, że kierując się realnym zagrożeniem dla zdrowia ludzi i zwierząt jakie stanowią barszcze kaukaskie, niezbędnie jest podjęcie działań związanych z edukacją, monitorowaniem i usuwaniem tych roślin. MWIOŚ zaapelował do władz mazowieckich gmin, by rozpoczęły walkę z tymi niebezpiecznymi roślinami. Poinformował przy tym, na jakie przepisy można się powoływać chcąc zwalczać barszcze na prywatnych posesjach, a także gdzie szukać źródeł finansowania.
Kaukaskie barszcze na Mazowszu
Odpowiadając na prośbę MWIOŚ o aktualne dane o miejscach występowania tych toksycznych roślin w województwie mazowieckim opracowaliśmy specjalną stronę: Kaukaskie barszcze na Mazowszu. Znajdziecie tam mapę stanowisk, na której przedstawiamy zarówno potwierdzone miejsca, jak i jeszcze niezweryfikowane zgłoszenia.
Ulotka o barszczu Sosnowskiego i barszczu olbrzymim
Mapę stanowisk znajdziecie również na specjalnej ulotce wydanej przez MWIOŚ, przekazującej najważniejsze informacje o kaukaskich barszczach. Zachęcamy do zapoznania się z jej treścią i rozpowszechniania jej nie tylko na Mazowszu, ale i wszędzie tam, gdzie barszcz Sosnowskiego i barszcz olbrzymi stanowią zagrożenie!
Sprawdź szczegóły dotyczące komunikatu MWIOŚ oraz miejsc występowania barszczy na Mazowszu
i pobierz ulotkę!
Gdzie rośnie barszcz Sosnowskiego?
Sprawdź na mapie online, gdzie rosną niebezpieczne barszcze! Jeśli znasz inne miejsca występowania tych trujących roślin, zgłoś je do nas. Pomóż nam aktualizować nasze zestawienia, a tym samym ostrzegać innych.