O co chodzi z tymi barszczami? Barszcz Sosnowskiego i barszcz olbrzymi są jednymi z najniebezpieczniejszych gatunków roślin w Polsce. Ich właściwości toksyczne stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi (barszcze mogą powodować dermatozy wszystkich trzech stopni, dolegliwości dróg oddechowych, a nawet wstrząs anafilaktyczny). Do takich obrażeń może dojść nawet bez bezpośredniego kontaktu z rośliną – wystarczy przebywać w jej otoczeniu! Dodatkowo barszcz Sosnowskiego i barszcz olbrzymi błyskawicznie się rozprzestrzeniają (jedna roślina może wyprodukować ok. 100 000 nasion) i bardzo trudno je zwalczyć. Jako inwazyjne gatunki obce powinny być stale monitorowane.
Po co zbieramy dane o miejscach występowania barszczy? Dzięki nim możemy ostrzegać przed zagrożeniem i przekazywać rzetelne informacje o barszczach. Wielu ludzi nie jest świadoma, jak wielkie niebezpieczeństwo dla ich zdrowia mogą stanowić te rośliny. Zwabieni (zwłaszcza dzieci) atrakcyjnym wyglądem barszczy często podchodzą do nich zbyt blisko, czasem zrywają kwiaty. Ponieważ objawy obrażeń na ogół występują z opóźnieniem, często nawet lekarze nie potrafią dobrze zdiagnozować ich przyczyn. Bolesne poparzenia bardzo długo się goją, a blizny pozostają na skórze przez długi czas (miesiące, lata). Konieczne jest uświadamianie ludziom, dlaczego powinni unikać kontaktu z barszczem Sosnowskiego i barszczem olbrzymim oraz dlaczego powinni zgłaszać ich występowanie właściwym ośrodkom (takim jak barszcz.edu.pl, urzędy gminne itp.). Ostrzeganie przed zagrożeniami, jakie niosą ze sobą kaukaskie barszcze i wskazywanie miejsc ich występowania to póki co jedyne sposoby, by ochronić ludzi przed zgubnym skutkiem kontaktu z tymi roślinami. Każdy, kto będzie wiedział, gdzie może natknąć się na barszcz Sosnowskiego lub barszcz olbrzymi, będzie mógł skutecznie zapobiec staniu się ich ofiarą.
Do czego wykorzystywane są informacje ze zgłoszeń? Z naszych informacji w postaci mapy korzystają przede wszystkim mieszkańcy całej Polski, chcący sprawdzić np. czy okolica, gdzie jadą na wakacje, jest bezpieczna. Posiadaną wiedzą dzielimy się także przy współpracy z instytucjami państwowymi (m.in. GDOŚ, WIOŚ, NIK), organizacjami pozarządowymi (np. Fundacja “Palący Problem – Heracleum”, Stowarzyszenie Człowiek i Przyroda), samorządami (urzędy gmin i miast) oraz wieloma innymi podmiotami (tj. wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe, zarządcy nieruchomości). Sami na podstawie zebranych informacji badamy stan inwazji kaukaskich barszczy w Polsce i opracowujemy prognozy jej rozwoju.
Kilka lat temu przeprowadzaliście już Spis, po co robicie to kolejny raz? 6 lat to na potrzeby badania inwazji cała wieczność! W tym czasie część stanowisk została zapewne usunięta, inne zmieniły swój zasięg, a w miejscach dotychczas wolnych od tych gatunków, mogły się one spontanicznie pojawić. Dlatego dane z 2012-2013 r. wymagają aktualizacji i uzupełnienia tak, byśmy mogli w rzetelny sposób informować o bieżącym zagrożeniu. Doświadczenia przeprowadzone w Czechach dowiodły, że liczebność tych roślin na badanym obszarze wzrosła o 100% w ciągu 14 lat. Prawdopodobnie nie ma żadnych przeszkód, żeby w Polsce miało być inaczej. Tylko szybkie zdobycie informacji o rozmieszczeniu stanowisk kaukaskich barszczy w naszym kraju pozwoli na ocenę skali inwazji tych gatunków i przedsięwzięcie działań związanych z ich zarządzaniem.
Czy AKTUALNA MAPA ONLINE będzie zawierała dane ze Spisu 2020? AKTUALNA MAPA ONLINE zawiera wszystkie zebrane przez nas dotychczas informacje o lokalizacjach barszczy w Polsce. To właśnie tę mapę chcemy zaktualizować na podstawie danych zgromadzonych podczas Spisu 2020. Po jego zakończeniu porównamy lokalizacje z obydwu źródeł i sprowadzimy je do jednej postaci.
Do kogo adresowany jest Spis? Oficjalnie zwracamy się przede wszystkim do przedstawicieli urzędów gmin i miast, którzy na co dzień często są nie tylko odbiorcami zgłoszeń od osób prywatnych, ale też nierzadko zarządcami terenów objętych inwazją. Prośbę o udostępnienie informacji o stanowiskach barszczy na “swoich” terenach kierujemy także do podmiotów, które mogą posiadać taką wiedzę, czyli np. RDOŚ, GDDKiA, Parki Narodowe, WIORIN, Sanepid, Wody Polskie, Związki ROD, Oddziały PTTK, itp. Jeśli chcesz zgłosić stanowisko barszczy jako tzw. szary obywatel, skorzystaj z tego formularza.
Dlaczego Twój udział w Spisie Powszechnym jest dla nas ważny? Jesteś unikatowy i posiadasz unikatową, bezcenną wiedzę. Nawet kilkusetosobowy zespół wybitnych “barszczologów” potrzebowałby długich lat żmudnej pracy, by przeczesać Polskę wzdłuż i wszerz i stworzyć aktualną mapę rozmieszczenia barszczy. A i tak, gdyby skończyli, musieliby zacząć od nowa, bo część roślin w “międzyczasie” zostałaby usunięta, a z kolei nowe stanowiska pojawiłyby się w innych miejscach. Ty najlepiej znasz okolicę, w której mieszkasz, pracujesz, czy wypoczywasz. Potrafisz na bieżąco dostrzec najmniejsze zmiany w swoim otoczeniu i z pewnością najlepiej dostrzeżesz też toksyczne barszcze. To czyni Cię najbardziej eksperckim ekspertem 🙂 Bez Ciebie ani rusz! Tylko wspólne działanie ludzi z całej Polski pozwoli na bieżące aktualizowanie naszej mapy, a Wasz czynny udział w Spisie uświadomi lokalnym i państwowym władzom, jak duża jest skala problemu inwazji barszczu Sosnowskiego i barszczu olbrzymiego. Będzie również stanowił potężny argument za podjęciem ustawowych decyzji o obowiązku zwalczania barszczy na terenie naszego kraju.
Co jeśli nie mam pewności, czy to TEN barszcz? Nie martw się – tu wkraczamy my 🙂 Zrób zdjęcie podejrzanym roślinom i wstaw je do ankiety. Dokładnie je przejrzymy i sprawdzimy, czy Twoje podejrzenia były słuszne. Jeśli okaże się, że to faktycznie barszcz Sosnowskiego lub barszcz Mantegazziego (olbrzymi), dodamy punkt do naszej bazy, a jeśli nie – po prostu usuniemy zgłoszenie. Oczywiście o wszystkim damy Ci znać mailowo. Ważne: z racji ograniczonej pojemności naszych skrzynek nie rozpoznajemy zdjęć przesłanych mailem, a takie wiadomości zmuszeni jesteśmy usuwać.
Co to znaczy „stanowisko”? Na potrzebę naszych badań przyjęliśmy, że stanowisko to zbiór osobników rosnących od siebie w odległości nie większej niż 500 m, charakteryzujący się daną liczebnością, zagęszczeniem, powierzchnią, strukturą przestrzenną i fazą rozwoju, itd. Jeśli na danym terenie występuje np. luźny płat barszczy – roślin jest kilkanaście, ale rozproszonych w odległości kilkudziesięciu metrów od siebie, uznajemy je za jedno stanowisko. Jeśli jednak dodatkowo w odległości od tego stanowiska rośnie gdzieś przy drodze pojedynczy barszcz, wg przyjętej metodyki stanowi on osobne stanowisko. W danej gminie może zatem znajdować się 5 stanowisk barszczy w 3 różnych miejscowościach, a każde z nich może się od siebie różnić, tj. być mniejsze/większe, bardziej albo mniej zagęszczone, niektóre mogą być zwalczane, a inne nie, itd. Tylko opisanie każdego ze stanowisk osobno pozwoli nam na ocenę skali inwazji na terenie kraju. Jeśli na danym terenie znajduje się kilka stanowisk barszczy, podaj informacje o każdym z nich osobno. Po wypełnieniu ankiety dla jednego stanowiska, pojawi się możliwość dodania kolejnych.
Jak mogę zgłosić stanowisko? To bardzo proste – wypełnij ankietę. To jedyny sposób przekazania nam informacji o stanowiskach barszczy, który daje nam możliwość publikacji punktu na mapie. Ważne: z racji ograniczonej pojemności naszych skrzynek nie rozpoznajemy zdjęć przesłanych mailem, a takie wiadomości zmuszeni jesteśmy usuwać.
Co przygotować przed wypełnieniem ankiety? Przede wszystkim przygotuj zdjęcia barszczy (jpg) i współrzędne miejsca (więcej o nich poniżej), gdzie zostały zrobione – są one niezbędne, by zgłoszenie zostało zapisane w naszym systemie. Możesz też pobrać ankietę w wersji pdf, by móc przygotować odpowiedzi do późniejszego uzupełnienia ich online. Jeśli posiadasz więcej informacji dotyczących zgłaszanego stanowiska barszczy (np. czy barszcze były zwalczane, jakimi metodami, jakim kosztem itd.), przygotuj także te dane – pytamy o nie w dodatkowych pytaniach.
Jak poradzić sobie ze współrzędnymi? Przed wypełnieniem ankiety sprawdź, czy zdjęcie rośliny, które planujesz nam przesłać, ma przypisane dane o lokalizacji (w danych EXIF). Jeśli robiłeś je smartfonem, albo innym urządzeniem mobilnym, które zapisuje takie dane (tzn. masz włączoną opcję zapisu etykiety lokalizacji zdjęcia), nasz system sam wygeneruje współrzędne. Wybierz opcję zgłoszenia przez smartfon. Jeśli posiadasz zwykłe zdjęcia (tzn. bez danych o lokalizacji), współrzędne trzeba będzie wpisać ręcznie (podpowiedź, jak je odczytać z map Google znajdziesz tu). Wybierz opcję zgłoszenia przez komputer
Ile czasu zajmie wypełnienie ankiety? Wypełnienie obowiązkowych pól ankiety zajmie Ci nie więcej niż 2 minuty. Na pola nieobowiązkowe dolicz kolejne 2 🙂
Dlaczego warto wypełnić pola z gwiazdką? Dzięki dodatkowym informacjom będziemy mogli wysnuć więcej wniosków i lepiej przeanalizować inwazję barszczy w Polsce. Szczególnie cenne są dla nas dane dotyczące ich zwalczania. W tym temacie nie ma bowiem żadnych kompleksowych danych! Dzięki nim będziemy w stanie przeanalizować skuteczność różnych metod zwalczania lub oszacować, jaki koszt wiąże się z usuwaniem roślin. Tym samym pomożemy różnym instytucjom lepiej planować zwalczanie populacji, w tym budżet na takie działanie.
Czy przyjedziecie zwalczyć barszcze? Bardzo byśmy chcieli mieć taką moc sprawczą! Niestety to niemożliwe. Jesteśmy jedynie grupą naukowców – hobbystów, a Spis Powszechny jest przez nas przeprowadzany w ramach naszego wolnego czasu, bez jakiegokolwiek wsparcia finansowego. Jednak zebrane przez nas lokalizacje stanowisk barszczy będą ogólnodostępne i – w co na podstawie naszych dotychczasowych doświadczeń głęboko wierzymy – przyczynią się do walki z tymi gatunkami na terenie całej Polski. Jesteśmy w stanie przyjąć odpłatne zlecenie na zwalczanie kaukaskich barszczy, jednak ze względu na obowiązujące prawo musi ono pochodzić od właściciela lub zarządcy danej nieruchomości. Po więcej szczegółów zgłoście się do nas mailowo.